zapisi o četnicima-srpskim mučenicima

 

 

Jovan Stojković Babunski

25. decembar 1878. godine, rođen je Jovan Stojković Babunski, srpski četnički vojvoda u sukobima na prostoru Makedonije, za vreme Balkanskih ratova i Prvog svetskog rata. Pesmu „Sprem'te se sprem'te četnici", napisao je njemu u čast kaluđer Jovan Grković Gapon, nakon borbe u selu Drenovo 1907. godine. Za svoje podvige je odlikovan Albanskom spomenicom, Karađorđevom zvezdom, Francuskim krstom sa tri palme, Ordenom Legije časti i ruskim ordenom Svetog Đorđa IV stepena.

prva ustanička Ravnogorska puška iz ruku potpukovnika Veselina Misita

U zoru 31. avgusta 1941. godine opalila je prva ustanička Ravnogorska puška iz ruku potpukovnika Veselina Misite. Operacija je počela dogovorom o početku borbe protiv Nemačkoh okupatora u manastiru Tronoša, odakle se krenulo u opsadu Loznice. Opkoljavanje, koje je počelo tokom noći rezultoralo je pozivom na predaju Nemačkom garnizonu u 08:30, posle nemačkog odbijanja predaje u 09:00 sati potpukovnik Misita ispaljuje 7 hitaca ka Nemcima, kao znak za sveopšti juriš. Prvo je zauzeto Nemačko uporište u domu kulture, zatim garnizon smešten u gimnaziji, dok je najduže odolevala Nemačka jedinica smeštena u kafani Laze Hajdukovića. Juriš na taj nemački položaj lično je predvodio potpukovnik Misita, bacajući bombe ka neprijatelju i u tom jurišu pada, presečen Nemačkim mitraljezom. Komandu preuzimaju iguman manastira Tronoša rezervni poručnik Georgije Bojić Džidža i kapetan Bogdan Drljača, dok odstupnicu drži kapetan Dragoslav Račić. Veče 31. avgusta Lozničani provode u prvom slobodnom gradu u okupiranoj Evropi. Sutradan, 1. septembra je na Lozničkom groblju sahranjen potpukovnik Veselin Misita, gde mu je i danas grob i spomenik. Narednog dana su zarobljena 93 Nemačka vojnika formiran 1. logor sa Nemcima kao zarobljenicima u Evropi. On se nalazio u manastiru Tronoša, a prvi komandant logora je bio nosilac Karađorđeve zvezde, rezervni major Miša Đukanović. Broj zarobljenih Nemaca je premašio brojku 500 posle bitke na Zavlaci i oslobađanja Banje Koviljače, kada su svi zarobljenici premešteni u vojni magacin na Kosovcu ispod Cera. Taj logor je bio prijavljen Međunarodnom Crvenom krstu i imao status logora ratnih zarobljenika. Nemci, međutim po lažnom obaveštenju, misleći da je tu Račićeva komanda, bobmarduju logor gde gine većina zarobljenika, a i sam komandant logora major Đukanović. Posle tog napada kapetan Račić naređuje seljacima da sve ranjene Nemce otpreme u Šabac i oslobodi ih radi daljeg lečenja. Ovako human i častan gest nije zabeležen u istoriji ratovanja. Neposredno posle Loznice odigrala se bitka na Zavlaci, jer su Nemci iz Valjeva krenuli ka oslobođenoj Loznici, kada ih je kod Osečine sačekala jedinica Ravnogoraca pod komandom kapetana Draje Jeremića. Kapetan Jeremić, kada je shvatio da Nemci drže 30 seljaka kao taoce naređuje juriš, radi oslobođanja nedužnih ljudi i gine u tom jurišu, a komandu preuzima Milivoje Kovačević, razbija novim jurišom utvrđenog neprijatelja i preuzima i 169 zarobljenih Nemaca i predaje ih kapetanu Dragoslavu Račiću. Ratni plen JVuO je pored Nemačkih vojnika brojio i 12 kamiona, 2 automobila, 3 motorcikla, 27 sanduka municije, 200 pušaka, 20 komada raznog automatskog oružja i jedna radio-stanica. U vreme borbi na Zajači, Račićeve jedinice su oslobodile Bogatić iz koga su Nemci pobegli ka Šapcu čim je napad počeo, dok je Jadarski odred oca Džidže oslobodio rudnik Zajaču, praktično bez borbe, jer se čitav Nemački garnizon predao. Tada je došla na red i Banja Koviljača. Pod pritiskom komunističkog vođe Nebojše Jerkovića, Račić popušta da primi i partizansku jedinicu koju je predvodio nesvršeni student medicine Mika Mitrović zvani Jarac. Ne slušajući Račićevu komandu, Komunisti bezuspešno jurišaju od 1. septembra ka Banji Koviljači, ne nanoseći Nemcima nikakve gubitke, sem štete u ispaljenoj municiji. Ravnogorci u razvučenom ratištu od Zavlake do Bogatića, po Račićevoj naredbi, grupišu se pred Banjom Koviljačom u zoru 5. septembra, kako bi sutrašnji dan, rođendan Kralja Petra proslavili u oslobođenoj Banji Koviljači. Kapetan Račić naređuje komunistima da se povuku i sa svojim Cerskim odredom i Jadarskim odredom Georgija Bojića Džidže kreće u odlučujuću bitku . Zbog čestih zajedničkih akcija Nemaca i ustaša iz Bosne, koji su upadali preko Drine u Srbiju, ova bitka je imala mnogo više žrtava nego prethodne. Četničke jedinice brojale su oko 5.000 vojnika. Napad je bio silovit , a vojnici Jugoslovenske vojske u Otadžbini darovali su svom Kralju za 18. rođendan slobodnu Banju Koviljaču, čitavo Podrinje, Rađevinu i Mačvu izuzev grada Šapca. U borbama oslobađanja Loznice i bici na Zajači poginulo ukupno 34, a ranjeno 6 vojnika pod komandom đenarala Dragoljuba Draže Mihailovića, Bitka za Banju Koviljaču je bila prva bitka u kojoj su komunisti učestvovali na istoj strani sa četnicima, dok se u borbama oko Loznice, Bogatića, Zajače i na Zavlaci nisu pojavili. Georgije Bojić Džidža je posle Bosanske golgote 1945. uhvaćen i sproveden u Šabački zatvor gde je zverski mučen i ubijen udarcem malja u glavu, dok je znajući šta ga čeka pevao pesmu „Od Topole pa do Ravne gore“. Njegovo telo su zakopali pored Savskog mosta, a kada je narod počeo da pali sveće na neobeleženom mestu, iskopali su telo igumana Tronoše i bacili u Savu. Pukovnik Dragoslav Račić, poslednji četnički komandant Srbije posle Bosanske golgote, vraća se na svoj teren u Ljuboviju, gde ga u selu Slavkovićima krajem novembra 1945. ubija komunistička patrola pošto mu je prethodno locirala skrovište u jednoj zemunici. Račić istrčava sa svojim automatom iz zemunice ali ubrzo pada presečen rafalom. Njegovo telo na dvokolici odvlače u Ljuboviju, tako da su mu se noge vukle iza kola, pa se i koža na petama ogulila. Njegovo mrtvo telo bilo je tri dana izloženo raznom iživljavanju komunista, od pljuvanja do poganjenja. Posle je naređeno lokalnom pijancu i beskućniku da ga zakopa na mestu preko puta današnje stare autobuske stanice u Ljuboviji, gradu koga je tri puta oslobađao od Nemaca. Izvori: Ravnogorska istorija: Radovan Kalabić; Dušan Trbojević: Cersko - Majevička grupa korpusa; Milisav Marković : Sa Dražom u pobedu ili smrt.

VOJVODA KOME JE OZNA ODSEKLA GLAVU I NABILA NA KOLAC I TUZLI

Komunisti su između 18-og i 20-og januara 1946. godine opkolili ostatke četničkih formacija pod komandom vojvode Radivoja Kerovića. Noću 18-og januara četničke snage su uz nadčovečanske napore i herojstvo svojstveno samo srpskom narodu, uspeli da probiju komunistički obruč, ali su neprijateljske snage uvodile sveže trupe opremljemne najmodernijim naoružanjem dobijenim od Britanaca. Borbe su se nastavile na prevojima Majevice gde su četnički borci ponovo bili okruženi i konačno svi izginuli. Mnogi su ostajući bez municije sami sebi oduzeli život želeći da izbegnu komunističku torturu. U činu koji je u Srbima probudio sećanje na zločine iz vremena turskog zuluma, komunisti su mrtvom vojvodi Keroviću odsekli glavu i nabili je na kolac u Vojvodinom rodnom selu Tobutu kod Lopara. Prevoj na Majevici ostaće u istoriji obeležen kao mesto gde su pali i krv prosuli poslednji četnički heroji.

 

ČETNIČKA TRAGEDIJA - SLOVENIJA 1945. SVEDOČANSTVO ČETNIČKOG PRVAKA RADULA J. OSTOJIĆA

Četnički prvak iz nacionalnih odreda Crne Gore, Boke i Sandžaka Radule J. Ostojić objavio je povodom 31-godišnjice pokolja izvršenih nad četnicima u Sloveniji od strane Titovih partizana veoma zapažen članak u mesečnom časopisu „Bratstvo“ u broju 251 od maja meseca 1976. godine pod naslovom: „Četničke lomače u Sloveniji“. Pošto u napisu ima izvesnih detalja do sada nepoznatih širokom javnom mnjenju, kako u emigraciji tako i u Otadžbini, to donosimo u celosti ovaj članak, koji glasi: Navršava se 31 godina od najgnusnijih zločina i najkrvavijih pokolja, izvršenih u Sloveniji meseca maja 1945. godine, od strane komunističkih šakala nad četnicima Crne Gore, Sandžaka, Boke i Hercegovine, među kojima je bila i grupa četnika Srba muslimana iz odreda potpukovnika Fehima Musakadića, ličnog prijatelja i ratnog druga sa Solunskog fronta generala Mihailovića. Tu se odigrava poslednji čin i spušta zavesa četničke drame. Tada je fizički slomljena, varvarski iskasapljena, jedna duhovno nepobediva vojska, koja je časno i božanski uzvišeno, bez straha i jauka vršila i izvršavala istorijsku i nacionalnu misiju Srpskog naroda. Ti zatočnici, ,,za slobodu mrijet naviknuti“, u broju od 30.000, pošli su kroz Bosansku golgotu, meseca decembra 1944. godine. Svesni da ih prate crni i tučonosni oblaci ‒ svesni da idu kroz krv i oganj ka Slobodi ili smrti, pre polaska na golgotski put, izvršili su preformiranje vojske ‒ i na Rudom primili Sveto pričešće na čelu sa besmrtnim i legendarnim vojvodom Đurišićem, gde su ponovili i zakletvu. Zakletvu i pričešće izvršio je Crnogorsko-primorski mitropolit Joanikije sa svojim sveštenicima, njih preko 70, na način poput stihova: „Crkva mu je divno podnebesje, Oltar časni brda i doline. Tamjan miris što se nebu diže: Iz cvijeta i bijela sveta i iz krvi za krst prolivene!“ Posle zakletve, pričešća i molitve Bogu, četnici su otpevali himnu Slobodi i niz borbenih pesama, ne sluteći da će to biti njihove poslednje pesme u slobodnim srpskim planinama i gorama. ‒ Okrepljeni takvom verom i pričešćem, pošli su kroz Bosansku golgotu, praćeni vremenskim nepogodama, kišnim olujama, snežnim i ledenim vejavicama, a pratili su ih glad i tifus, uz danonoćne borbe. Hrabro su se borili i odbijali okupatorske, komunističke i ustaške napade. Tako su kroz krvave borbe prešli Bosnu i Hrvatsku i prepolovljeni, kao senke, fizički slomljeni, došli su u Sloveniju. Na granici Slovenije i Austrije sreli su se sa engleskom vojskom, za koju su iskreno verovali, da je istinski saveznička i oslobodilačka. Ali mesto utehe i spasa, Englezi, po svom pogrešnom proračunu i političkoj igri, četnike su prevarno i lukavo razoružali i tako bespomoćne, pilatski predali, njih preko 12.000, komunističkim dželatima, da pod oštricama njihovih krvavih kama nađu najstrašniju smrt. ‒ Sve se ovo verovatno radilo u duhu Staljinovog diktata na Jalti i Teheranu. Nad ovim razoružanim i tada nemoćnim slobodarima i rodoljubima, komunističke hijene, podlo i nejunački iskalili su ceo svoj bes i sadizam nad svojim žrtvama. Pre polaska u smrt na komunističke lomače četnici su dovedeni i sabrati u Maribor i Dravograd ‒ gde su bila centralna mučilišta. Tu su u toku nekoliko dana prošli kroz najstrašnija zlostavljanja i torture. Mučenja su bila neobjašnjivo fantastična, tako da u nečovečnim postupcima bacaju u zasenak sve poznate inkvizitore svih vremena. Kundacima i gvozdenim polugama komunisti su četnicima lomili kičme, prelamali ruke i noge, izbijali zube, sekli prste i skidali prstenje, glave pojedinih četnika bile su strašno iskrvavljene i isečene, a oči izbijene, visile kao obična parčad mesa. Mitropolita Joanikija i ostale sveštenike, posebno su zlostavljali i sa divljačkim i nedostojnim šalama maltretirali, palili im kose i brade, palili im mantije, lomili krstove i spaljivali pred njihovim očima ikonice i Svete knjige. Joanikiju su donosili četničku krv u čašama i primoravali ga da pije. Mitropolita su pola živa odveli u Aranđelovac i tamo je u najvećim mukama ispustio svoju plemenitu i Svetačku dušu. Za njegov se grob ne zna. U Dravogradu su jedne noći zaklali preko 500 četnika, od kojih su većinu bacili u Dravu, a ostale spalili po rupama okolo varoši. Tako su isto i u Mariboru stotine četnika klali i spaljivali. Pošto su izređali sve metode mučenja i zlostavljanja i zasitili svoju marodersku sadističku sladostrasnost do poslednje ostrvljene i gadne komunističke drugarice-partizanke, izlomljene i unakažene četnike vezali su u lance i konopce, pa po partijama, kamionima dovozili iz mariborskog mučilišta na glavno gubilište i lomače na Pohorje. Na tom gubilištu mitraljezima su ih izrešetali, pa leševima, među kojima je bilo još živih, punili su rovove, koji su bili ranije iskopali, pa potom polivali benzinom i spaljivali. Ova kasapnica i spaljivanje trajalo je nekoliko dana i noći. Tako je Pohorje, masovna i najkrvavija grobnica, gde je pobijeno i spaljeno preko 10.000 četnika. Ovo mesto je danas poznato kod porobljenog srpskog naroda pod imenom „Komunistički Katini“. Tih su se dana po čitavoj Sloveniji videli veliki i crni oblaci, gusti oblaci dima, a vazduh bio ispunjen zadahom ljudskih leševa. Podneblje planine Pohorja bilo je prekriveno nepreglednim crnim jatima gavranova i orlova. Ove grabljivice privučene mirisom ljudskog mesa, strašno su i jezovito pištale i graktale, tako da su ovu krvavu scenu činile još tragičnijom i strašnijom. Sa divljim piskom, ptice su kroz oblake dima sletale na ovu užasnu kasapnicu, grabile i nosile pojedine delove ljudskog tela i tako zajedno sa komunističkim dželatima pirovale krvavi pir. Tu je poubijan cvet prve i najbolje mladosti i istočena krv najplemenitijeg pokolenja. Tu je spaljeno preko 70 sveštenika, koji su dostojno sa narodom nosili krst raspeća i hrišćanski i svetosavski vršili svoj misionarski apostolat. Tako je neustrašiva Ravnogorska armija napustila zemaljski život, koji je njihove glave ovenčao trnovim vencima, kao simbolima stradanja i mučeništva i lovorovim vencima kao simbolima slave i veličine. Tih je dana ovaj zločin tragično i jezovito kružio srpskom zemljom. Majke su čule za crnu sudbinu svoje dece i njihov plač i lelek prošao je gore i planine. Zakukalo je na hiljade sestara bezbratkinja, koje su svoje domove prekrile crnim barjacima. Likovi ovih mučenika penju se u visine sa kojih će njihovo rodoljublje zračiti i obasjati put novim generacijama i novim vremenima. Oni su pali na liniji najjačeg srpskog duhovnog i slobodarskog otpora, jer nisu hteli da se mire sa zlom: ropstvom, bezbožjem i tiranijom. I danas Srpski narod u porobljenoj otadžbini ide tim istim putem ‒ ovenčanim istorijskim putem, nastavlja njihovu ravnogorsku borbu i u svojim katakombnim crkvama moli se Bogu, sprema se i kuje oružje, a kroz njegovu dušu odzvonjavaju bojni marševi i stihovi iz narodne pesme: „Svaki svoga ubijte subašu“, kao i stihovi, koji kaznu za tirane i ugnjetače nazivaju „Svetim pićem Bogom zakrštenim“. Ove žrtve ne treba oplakivati sa suzama sentimentalne nemoćne tuge: suze moraju biti suze gnjeva i mržnje prema njihovim dželatima. Poklonimo se pred ovim herojima i velikim žrtvama, naslednicima kosovskih mučenika, palimo zajedno za njih i kosovske heroje sveće i kandila za pokoj i blaženstvo njihovim dušama, a produhovljeni pesnički stihovi govore Srpskom narodu: ,,Ova ista polja što krv jednih zali, Urodiće drugim pričešćem i hlebom; I trag ovih istih što su danas pali Videće se sutra kako svetli nebom!“ Izvor: Borivoje M. Karapandžić „Jugoslovensko krvavo proleće 1945 – Titovi Katini i Gulazi“, Mladost, Beograd, 1990, str. 170–174.

 Četnički vojvoda Božidar Ćosović, poznatiji kao Boža Javorac, (1916.-1943. godine)

Legendarni četnički vojvoda Božidar Ćosović, poznatiji kao Boža Javorac, (1916.-1943. godine), bio je četnički vojvoda ivanjičkog, užičkog i novovaroškog kraja, i hrabri srpski borac protiv komunista i handžarevaca. Muslimansko osvajanje ovih krajeva sprečeno zahvaljujući vojvodi Ćosoviću. Muslimanska milicija je nekoliko puta u toku 1941. i 1942. godine prelazila planinu Javor, i nekadašnju srpsko-tursku granicu, pljačkala podjavorska sela, čineći pri tom brojne ratne zločine, pljačkajući i paleći kuće, silujući žene, i odvodeći i žene i decu u roblje, a starce ubijajući. U jednoj od tih akcija, došli su u selo Bela Crkva, 12 km od Ivanjice, i na Božić 1942. godine, upali u seosku Crkvu, ubili seoskog sveštenika usred Svete Liturgije, kao i veliki broj vernog naroda, među kojima su bile i dve rođene sestre Bože Javorskog. Ubrzo je usledila osveta. Dvojica četničkih vojvoda, Pećančev, Boža Javorski i Vuk Kalaitović (legalizovan kod Nedića), preduzimaju niz osvetničkih akcija, i za dve noći spaljuju 36 muslimanskih sela, a na kraju, najekstremnije muslimansko selo u Raškoj oblasti, Kladnicu, koje se nalazi ispod planine Javor, na putu Sjenica-Ivanjica. Tu je razbijena glavna posada handžar milicije, a njihov vođa Hasan Zvizdić se u zadnjem momentu spasio i pobegao. Od tada, muslimani nikada više nisu smeli da pređu planinu Javor, a narod ovog dela Zapadne Srbije je sačuvan od pokolja. Takođe, učestvovao je i sa svojim odredima u slamanju tzv. Užičke republike, i razbijanju glavnine partizanskih snaga. Međutim, njegova zaštita srpskog naroda se izgleda nije svidela pojedinim Dražinim savetnicima, i "Srbima" muslimanske vere u Dražinom štabu. Od strane nekoliko Ravnogoraca je zverski ubijen ispod planine Golije 1943. godine. I pored svih kleveta na njegov račun narod ivanjičkog i novovaroškog, kao i užičkog kraja je sačuvao u dubini svoje duše sećanje na ovog velikog div-junaka, a legenda o njemu i danas živi u Zapadnoj Srbiji. Neka mu je večna slava!

 

Savo Derikonja

Jednog dana meseca jula 1941. godine, hrvatske ustaše su iznenada napale srpska sela: Ljemanicu, Glog i Brdo. Hvatali su stanovnike tih sela, i žensko i muško, sve koje su stigli. Neke srpske domove su opljačkali, a kuće popalili. U to vreme je Savo Derikonja bio nedaleko od tih sela, u šumi sa oko 50-60 ljudi, od kojih je jedan manji broj imao vatreno oružje, dok su drugi bili naoružani kosama, motikama, srpovima i bradvama usađenim na motkama. On je sa tim ljudima napao te hrvatske zločince. Oteo je od njih pohvatane stanovnike tih sela, povratio njihovu zaplenjenu imovinu, i oslobodio sela od ustaša. Tu je ubijeno desetak ustaša, a ostali su bežali prema Sarajevu, bacajući usput oružje i municiju radi lakšeg kretanja. Tako su ustanici zaplenili oko dvadeset pušaka i oko trista puščanih metaka sa nekoliko vojničkih ranaca opljačkanih stvari iz ovih sela. U ovoj borbi za odbranu srpskog stanovništva Savo Derikonja je, pored svoje hrabrosti, pokazao i umešnost vođenja takoreći golorukih seljaka u borbu protiv naoružanih ustaša. To ga je istaklo i podiglo na čelo srpskih seljaka – ustanika, a kojima je kasnije postao i komandant.

 

Srbobran Medenica 15.05.1924./13.01.1951.

Mrtvog Oca Vuka, koji je dan ranije poginuo kao komandir Prve dobrunske čete u borbama za oslobađanje Višegrada od strane ustaša, kada je donesen u Užice, poljubio je u ruku, prekrstio se i izgovorio 'nastaviću Oče Vašim stopama..' Imao je samo 17 godina.. Hrabro srce ga je brzo dovela do komandira čete Višegradske četničke brigade, a potom i do prvog obaveštajca u štabu komandanta Dragiše Vasiljevića.. Od jeseni 1945. godine kada se general Dragoljub Mihailović obreo u Višegradskom srezu, kapetan Petar Josić i poručnik Srbobran Medenica preuzimaju brigu o bezbednosti svog vrhovnog komandanta.. Svojim obrazovanjem, manirima, vrlo dobrim francuskim jezikom(naučenim uz zeta Vuka Bulatovića, tada poručnika, kasnije kapetana srpske vojske, kome je svakodnevno dolazio profesor) , brzo je 'osvojio' Čiču, koji mu je na poklon dao svoj automatski pištolj.. Rodilo se iskreno prijateljstvo i skoro očinska ljubav Draže prema sinu svoga saborca, starog 'Solunca', Vuka Medenice.. Posle savezničke izdaje i hapšenja generala Mihailovića, nove komunističke vlasti su mislile da će se sa preostalim gerilcima obračunati lako, ali bilo je suprotno.. Odvažni srpski oficiru su u skoro nemogućim uslovima nastavili borbu.. Svih tih godina posle rata poručnik Srpko Medenica je pokušavao da organizuje narod, izvođene su brojne akcije, pripreman je teren za povratak u Otadžbinu Kralja Petra II Karađorđevića.. Broz je , neuspevajući da uđe u trag poručniku Medenici i njegovoj grupi, angažovao sve ondašnje službe — KNOJ, OZNU (UDBU) i takozvanu narodnu miliciju - pa je preko 10.000 ljudi učestvovalo u nezabeleženom lovu na Srpka i ostale oficire JVuO, koji su ostali verni zakletvi datoj Kralju.. Punih pet godina je trajala ta potraga, da bi na današnji dan, 13. januara 1951. godine, na prevaru, uspeli da ga likvidiraju.. Imao je 26 godina.. Koliko su komunisti bili srećni uspehom ove akcije govori podatak da su Srpkovo već polu-raspadnuto telo mesec dana, na volovskim kolima, vozali unaokolo kako bi se hvalili da su uspeli da uhvate i ubiju Srpka Medenicu.

SRBOBRAN(SRPKO)MEDENICA-15.05.1924./13.01.1951.